23 ოქტ. 2024
“ავადმყოფობაზე არასოდეს დამიწერია და ახლა დავწერ.
ცხრა წლის წინ მძიმე ოპერაციისთვის ვემზადებოდი, რამდენიმე კვირაში სტამბულში უნდა გავფრენილიყავი. ჩემს მომავალზე სხვები ზრუნავდნენ, სხვებმა შემირჩიეს სავადმყოფო და ქირურგი, ის სხვები ჩემზე მეტად ღელავდნენ, მე კი ქალაქში, უფრო კი მტკვრის მარცხენა სანაპიროზე დავეხეტებოდი უსასრულოდ.
არ ვიცი, რა იყო ეს – დროის მოკვლა თუ ძვირფასთან გამოთხოვება, მაგრამ სასეირნო ადგილი სრულიად მელანქოლიური მქონდა შერჩეული. დავდიოდი აღმაშენებლის გამზირის დასაწყისში, რომელიც მაშინ რემონტდებოდა. პლეხანოვურ სახლებს სუდარასავაით ჰქონდა გადაფარებული მწვანე ნაჭერი. იმ პერიოდის ფოტოებიც მაქვს, რადგან ხშირად აპარატიც დამქონდა თან.
ხანდახან ძველი მეგობარი დამყვებოდა, ვურეკავდი და ის წერეთლის გამზირიდან მოდიოდა ფეხით, მე – „ხილიანიდან“. ძველ კინოსტუდიასთან ვხვდებოდით, პლეხანოვს „ვორონცოვის“ მოედნისკენ მივუყვებოდით და სულ არ მახსოვს რაზე ვლაპარაკობდით. მგონი, უფრო ჩუმად ვიყავით. ის კი მახსოვს, რომ სევდიანი თერაპიასავით იყო ეს სეირნობები. თუმცა, აღმაშენებლის დასაწყისში არაფერი იყო მწვანე ნაჭრის, მწვანედ ჩაცმული მუშების და კაკუნის გარდა.
იქაურობა სამუდამოდ იცვლებოდა და ისეთი უნდა გამხდარიყო, როგორც დღეს არის – ფეხით სასიარულო, პრეტენზიული და უცხო. დღეს იქ ნარგილი ბუყბუყებს, საგანგებოდ ამისთვის დაქირავებული ადამიანები, აღმოსავლურ რესტორნებში გიტყუებენ, მაგრამ იქ შესულს ათას ერთი ღამის ნაცვლად მყვირალა კიჩი გხვდება. იქაურობა ტურისტებით არის სავსე.
არ ვარ წარსულს გამოკიდებული კაცი, მაგრამ ნოსტალგიურად მახსოვს ის დრო, ამ ვიწრო პროსპექტზე ტროლეიბუსი რომ დარახრახებდა და ტრამვაიში „გიჟი კიკა“ იჯდა…
ზედა ქუჩებზე კი 10 ნომერი ტრამვაი დაიარებოდა.
ტრამვაის გარეშე დარჩენილი ის ზედა ქუჩები ჯერ კიდევ ნამდვილია. იმ ზამთარსაც „ნამდვილი“ იყო და იმ ადგილებშიც ბევრი ვიარე. ოდესღაც მდიდრულ, ახლა კი თითქოს გაძარცვული სახლების სადარბაზოები დავიარე, ყველა ეზოში შევიხედე…
მაშინ ვიპოვე წინამძღვრიშვილის ოცდაცხრამეტი ნომერი. ვიპოვე და აღვფრთოვანდი. პირველად არ მომდის ასე – ისეთ რაღაცას აღმოვაჩენ ხოლმე, ყველამ რომ იცის. ჯაგეტიანების სახლიც აღმოვაჩინე და გავიხარე, რომ ტყუილად არ მივლია ამდენი, მტვრის და ნაცრის ქვეშ ბრილიანტს მივაგენი.
მაშინ მეგობარი რეჟისორისთვის სცენარზე ვმუშაობდი და სახლი და ეზო სასწრაფოდ ჩავსვი სცენარში. ახალ ფილმში იქნებოდა კოლორიტული ეზო, რომელშიც მარტოხელა ველოსიპედისტი, შეივლიდა, უბრალოდ დაარტყამდა წრეს. იმ ეზოს მკიდრი ქალიც, სარეცხს რომ ფენდა, წამით მიანებებდა თავის საქმეს და თვალს გააყოლებდა.
ყველაზე სასაცილო ის არის, რომ ჯაგეტიანების სახლის ეზოში ჩვენამდეც უამრავი მხატვრული ფილმი აღმოჩნდა გადაღებული. თურმე, როდესაც კინომატოგრაფისტებს ქალაქური კოლორიტი დასჭირდებათ, სწორედ აქაურობას მიაკითხავენ ხოლმე.
სტამბულიდან ჯანმრთელი დავბრუნდი, მაგრამ წინამძღვრიშვილის 39 ნომერი არ დამვიწყებია. სულ მივდივარ და იმ დროს ვიხსენებ.
მერე იყო კარგი სატელევიზიო პროექტი „თბილისური ეზო“, რომელიც ძველ ეზოებში კონცერტების გამართვას გულისხმობდა. პირველი კონცერტი სწორედ წინამძღვრიშვილის 39-ში ჩატარდა და მასაც დავესწარი. დათო ევგენიძე უკრავდა, გაგა ნახუცრიშვილი ლექსებს კითხულობდა, ეზო მსმენელებით გაივსო, სახლის მაცხოვრებლები კი ფანჯრებიდან ისმენდნენ კონცერტს. ეს დამამახსოვრდა – დღესასწაული ნამდვილი იყო, მაგრამ თითქოს მათთვის არ იყო. მაცხოვრებლები ეზოში არ გამოსულან. ფანჯრებში იყვნენ გადმოკიდებულები. საერთო მხიარულებას გამიჯვნოდნენ.
რაღაცნაირია ასეთი დიდებული სახლების ბედი. ალექსანდრე ჯაგეტიანი მეორე გილდიის ვაჭარი იყო, თბილისში სამუდამოდ გამქრალ მადათოვის კუნძულზე ხის სამხერხაო ჰქონდა. მაშინ თბილისი თვითკმარი ადგილი იყო, თავის წიაღში თითქმის ყველაფერს აწარმოებდა. ჯაგეტიანმა ორი ერთმანეთის მსგავსი სახლი აუშენა ორ ვაჟს, ეზოთი გამიჯნა – სახლი კი არა – სასახლეა.
დღეს მის ერთ-ნაწილში, წინამძღვრიშვილის ქუჩის მხრიდან, ღვინის გალერეაა განთავსებული და ეს ნაწილი გარემონტებულია. დანარჩენი სახლი ისევ ისეთია – დაძველებული, სევდიანი. მასში ის ხალხი ცხოვრობს, ვისაც კომუნისტებმა ჯაგეტიანების ოჯახისთვის ქონების ჩამორთმევის შემდეგ სასახლე ბინებად დაუნაწილეს და თვითოეულ ოჯახს რაღაცა შეხვდა: ზოგს – ფერადი ვიტრაჟი ფანჯარაზე, ზოგს – უნიკალური ღუმელი, ზოგს – ფრესკა კედელზე, ოღონდ ეს 1909 წელს აშენებული სახლი ერთიანობაშია საგანძური და არა – ბინებად გადატიხრული. მის მკვიდრებს არ აქვთ შეგრძნება, რომ განძს ფლობენ და სევდიანები არიან.
და მაინც ეს ცოცხალი სახლია, რადგან აქვს საოცარი ეზო – სოციალური სივრცე, მაგიდა, თუთის ხე, რომელზეც აქაურების არაერთი თაობა გაიზარდა, თოკზე გაფენილი სარეცხი – ყველაფერი ის, რაც სახლს სახლად აქცევს, უბანს – უბნად.
ჩემთვის ეს ეზო ძალიან ძვირფასია. საყვარელი სტუმრებიც მუდამ იქ მიმყავს და ყველა ოცდება, რადგან ამ ეზოში შემონახულია ის, რასაც თბილისური კოლორიტი ერქვა, რაც ოდესღაც გვქონდა და რასაც არ გავუფრთხილდით.
ეწვიეთ წინამძღვრიშვილის 39 ნომერს და ცოტა ხანი მის ეზოში გაჩერდით. ნახეთ ხვეული კიბეები, ვიტრაჟები, საოცარ შუშაბანდზე ასული ვაზი და მოუსმინეთ ძველი სახლის დუმილს.
აქაურობა ამად ღირს.
პ.ს. ჩემმა მეგობარმა თავისი ფილმი გადაიღო. ველოსიპედისტმაც შეირა ეზოში, ქალმაც გააყოლა თვალი, მაგრამ ის კადრი ფილმში არ მოხვედრილა.”
