6 mei 2023
De term ’15-minutenstad’, in 2016 bedacht door de urbanist Professor Carlos Moreno, is onlangs geëxplodeerd in populariteit. Het is een modewoord geworden voor politici en projectontwikkelaars, net als “een betere toekomst” of “granieten aanrechten”.
Het 15-minuten-concept betekent meer dan alleen het uitbreiden van het aantal fietspaden, een idee dat gemakkelijk aan de kant kan worden geschoven als het niet goed wordt begrepen. In deze blogpost gaan we in op wat een 15-minutenstad is, de voordelen ervan en enkele van de beste voorbeelden.
Je hebt misschien wel eens een uitdrukking gehoord als: “Het is een stedenbouwkundig concept waarin alles binnen 15 minuten lopen of fietsen te bereiken is”.
Maar zoals zo vaak met grote ideeën zit het hem in de uitvoering.
Een veelheid aan goed aangesloten voetpaden en fietspaden is inderdaad noodzakelijk – maar de 15-minuten-stad gaat niet over de snelheid van het woon-werkverkeer. Focus op snelheid is al tientallen jaren een misleidende afleiding in steden.
Het is goed onderzocht dat de aanleg van meer wegen niet leidt tot kortere reistijden. Het stimuleert mensen juist om naar de buitenwijken te trekken, waardoor de stad nog verder uitdijt.
Het concept van de 15-minuten stad gaat juist over toegankelijkheid – tot essentiële diensten!
De 15-minuten stad is ook niet bedoeld als een allesomvattende oplossing. Professor Moreno pleit voor steden waar inwoners op korte afstand toegang hebben tot essentiële voorzieningen.
De zes noodzakelijke dagelijkse voorzieningen zijn volgens hem huis, werk, onderwijs, commerciële ruimtes, entertainment en gezondheidsvoorzieningen, waardoor het concept van de 15-minutenstad realistischer wordt.
Dus, wat is een 15-minuten stad?
Sommigen zeggen dat het gewoon een mooie term is voor hoe steden er vroeger uitzagen vóór de auto-afhankelijkheid. Volgens ons is een nauwkeuriger definitie: “De 15-minutenstad is een stedenbouwkundig concept waarbij burgers binnen 15 minuten lopen of fietsen toegang hebben tot alle basisbehoeften“.
Omdat deze definitie nog steeds niet alle voordelen en essentiële details dekt, laten we eens nader bekijken wat het concept van de 15-minutenstad tot het gesprek van de dag heeft gemaakt.
Het uiteindelijke doel van 15-minutensteden is een hogere levenskwaliteit te bieden.
In feite is dat de filosofie achter conceptsteden die rond tijd zijn opgebouwd, d.w.z. hoe minder tijd er wordt besteed aan woon-werkverkeer met de auto, hoe beter de kwaliteit van het stadsleven.
De 15-minutenstad laat zien hoe enorme verbeteringen van de levenskwaliteit kunnen voortvloeien uit de eenvoudige verandering om minder tijd alleen in het verkeer door te brengen.
Het verkorten van de reistijd tussen alle noodzakelijke voorzieningen betekent dat ze dichtbij en toegankelijk moeten zijn voor mensen uit alle bevolkingsgroepen – van kinderen tot ouderen. Betere toegankelijkheid is daarom een cruciaal onderdeel van betere stadsplanning.
De 15-minutenstad houdt diensten dichtbij en biedt dus volop mogelijkheden voor werkgelegenheid en economische groei in de directe omgeving. Minder tijd in het verkeer betekent ook minder verloren werkuren.
En lopen, fietsen en openbaar vervoer helpen ons allemaal om geld te besparen op vervoerskosten – zowel individueel als maatschappelijk.
Het beperken van het autogebruik en het bevorderen van duurzame vervoerswijzen helpt de luchtvervuiling en CO2-uitstoot te verminderen. Door de uitbreiding van snelwegen tegen te houden, kunnen we meer groene zones behouden.
Het verminderen van de behoefte aan auto’s maakt steden toegankelijker en betaalbaarder voor mensen die geen auto hebben of die vanwege lichamelijke beperkingen of financiële beperkingen moeite hebben met het gebruik van het openbaar vervoer.
Minder verkeer betekent minder lawaai, luchtvervuiling en daarmee gepaard gaande stress of andere soortgelijke problemen. Meer tijd voor zichzelf verbetert het algemene welzijn, en wandelen en fietsen bevorderen de algemene gezondheid.
Meer voetgangersverkeer leidt tot meer sociale interactie, hechtere gemeenschapsbanden, een levendig lokaal leven en meer veiligheid in het algemeen.
De gedecentraliseerde 15-minuten stad biedt ongetwijfeld meer voordelen dan alleen gemak. Laten we eens kijken naar enkele voorwaarden voor een goed functionerende 15-minutenstad.
We hebben nog steeds geen vliegende auto’s, dus het is begrijpelijk waarom het 15-minutenconcept op scepsis is gestuit, net als alle andere ‘conceptsteden van de toekomst’ die beloofden onze manier van leven te veranderen.
De 15-minutenstad is echter een goed afgerond stedenbouwkundig concept met een uitgebreid kader dat helpt het idee tot leven te brengen.
De elementen die samenwerken en de ruggengraat vormen van een 15-minutenstad zijn nabijheid, dichtheid, diversiteit, digitalisering en beschikbaarheid.
We hebben al gezegd dat het bij de 15-minuten-stad gaat om toegankelijkheid, niet om pendelsnelheid. De toegankelijkheid van essentiële dagelijkse voorzieningen wordt gegarandeerd door nabijheid.
De nabijheid van voorzieningen, zowel in tijd als in afstand, beperkt de reistijd tot een minimum en vermindert de ecologische en economische lasten.
Nabijheid maakt niet alleen de toegang tot diensten en infrastructuur mogelijk, maar ook het gebruik ervan voor maximaal persoonlijk voordeel en kosteneffectiviteit.
We horen wat je denkt – zeker, het is leuk om alles wat je nodig hebt aan je voordeur te hebben, maar zullen al die bedrijven genoeg klanten hebben om levensvatbaar te blijven? Dat is een terechte vraag. En daar komt dichtheid om de hoek kijken.
Stadsplanners geloven dat er een optimale stedelijke dichtheid bestaat die de infrastructuur in stand houdt en de leefbaarheid verhoogt. Er zijn veel voordelen verbonden aan optimale dichtheid, zoals toegang tot diensten, beloopbaarheid en betaalbare woningen.
En we hebben het niet over wolkenkrabbers – die hebben hun eigen problemen, zoals overconsumptie van lokale hulpbronnen. De geschatte optimale stedelijke dichtheid ligt ergens rond de 32 woningen per hectare.
Diversiteit in steden van 15 minuten gaat over gemengde buurten, mensen en cultuur. Bestemmingswetten die een gezonde mix van woon-, commerciële en recreatieve ruimtes mogelijk maken zijn van vitaal belang om de leefbaarheid te verbeteren en de toegang tot essentiële voorzieningen te verzekeren.
Critici kunnen zeggen dat, ondanks voldoende dichtheid, elk stadsblok zich niet alle noodzakelijke voorzieningen kan veroorloven. Daarom bevordert het concept van de 15 minuten stad ook multifunctionele ruimten voor een effectiever gebruik van de beschikbare middelen.
We weten dat persoonlijke auto’s 95% van de tijd stilstaan, en gebouwen volgen die trend.
We zouden onnodige uitgaven kunnen vermijden als we meerdere gebruiksmogelijkheden voor één ruimte zouden vinden. Bijvoorbeeld:
Diversiteit in grondgebruik creëert een levendige buurt met meer voetgangersverkeer en meer sociale interacties.
Hoewel ze vaak buiten beschouwing worden gelaten, is digitalisering van vitaal belang voor de 15-minutenstad.
15-minutensteden worden vaak vergeleken met de traditionele steden vóór de snelwegen, maar zijn in feite types van slimme steden.
Digitalisering in 15-minutensteden omvat technologische oplossingen zoals sensoren, big data analytics en cloud computing om het dagelijks leven te verbeteren. Het helpt de efficiëntie van het openbaar vervoer te verbeteren, de veiligheid van fietspaden te vergroten, de onderhoudskosten te verlagen en de stad duurzamer te maken.
Diensten zoals online winkelen met dronebezorging, autodelen en ride-hailing, of maaltijden- en boodschappenbezorging maken de toegang tot benodigdheden ook gemakkelijker.
Het vijfde en laatste kenmerk dat het meest geassocieerd wordt met 15-minuten steden is beschikbaarheid. Het stelt dat 15-minuten steden zo wijd verspreid moeten raken dat ze voor iedereen beschikbaar en betaalbaar zijn.
Overtuigender dan alle theorieën zijn wellicht de steden waar het 15-minutenconcept al realiteit is.
Veel steden hebben de vruchten geplukt van het volgen van de principes van de conceptstad. Enkele bekende voorbeelden van een 15-minutenstad zijn Parijs, Barcelona en Kopenhagen.
Een van de mooiste voorbeelden van een 15-minuten stad is de stad waar professor Moreno vandaan komt.
Parijs heeft altijd veel leuke cafeetjes en andere lokale bedrijfjes gehad. Als een van Europa’s meest dichtbevolkte steden zijn de patroons er om ze te ondersteunen.
Burgemeester Anne Hidalgo is van plan 72% van de parkeerplaatsen te schrappen om plaats te maken voor mensen en groen.
Ze voert autovrije zones in het stadscentrum in en wil dat elke straat en brug een fietspad krijgt.
Parijs heeft ook multifunctionele ruimtes ingevoerd door schoolpleinen van groen te voorzien en ze in het weekend open te stellen voor het publiek.
Tegen 2030 zal 50% van de stad begroeid zijn om de luchtkwaliteit te verbeteren en de klimaatverandering te bestrijden.
Een goed voorbeeld van een 15-minutenstad die al in beweging is, zijn de ‘superblokken’ van Barcelona.
Deze autovrije woonwijken geven voorrang aan voetgangersverkeer en bevorderen het straatleven en de lokale handel met groene knooppunten die op de kruispunten worden gecreëerd.
Het eerste superblok, opgericht in 2014, meldde een toename van 10% van het aantal voetgangers en een stijging van 30% van het aantal fietsverplaatsingen.
Spanjaarden besteden ook aandacht aan details die de omgeving echt veilig, duurzaam en inclusief maken, zoals lagere stoepranden, eenrichtingsstraten en mensgerichte verlichtingssystemen.
Uit een bekroonde studie uit 2019 bleek dat een uitgebreide invoering van superblokken alleen al in Barcelona meer dan 600 vroegtijdige sterfgevallen per jaar zou kunnen voorkomen.
De Deense hoofdstad heeft een overvloed aan groen, uitgebreide fietspaden en een uitstekend openbaar vervoer – geen wonder dat het herhaaldelijk is verkozen tot ‘s werelds meest leefbare stad!
De stad heeft nu ook een van de meest duurzame wijken ter wereld – Nordhaven.
De Denen begonnen in 2009 de oude haven te veranderen in een stad van de toekomst. Ze bewijzen dat het 15-minutenconcept werkt door nog een stap verder te gaan en een ‘5-minutenstad’ te creëren!
Nordhaven herbergt hergebruikte en multifunctionele architectuur, zoals woon- en commerciële gebouwen die zijn omgebouwd uit oude silo’s en een parkeergarage met een speeltuin op het dak. Het plan omvat een verhoogd metrospoor dat ook dienst doet als regenkap voor een fietspad eronder.
Nordhaven wordt een CO2-neutrale stad die de leefbaarheid van een 15-minutenwijk verenigt met de duurzaamheid en technologische oplossingen van een slimme stad. Zonne- en geothermische energie zullen de 5-minuten stad aandrijven, met ‘s werelds meest uitgebreide warmteopslag.
15-minutensteden zijn ontworpen voor mensen, niet voor auto’s, en dat is precies de missie van Bolt. Het potentieel van 15-minuten steden om stedelijke problemen op te lossen is duidelijk – oplossingen voor verkeersopstoppingen, luchtvervuiling en ongelijkheid kunnen allemaal binnen het kader van deze steden worden gevonden
Natuurlijk zal de wereldwijde invoering van 15-minutensteden een complexe taak zijn. Maar te midden van wereldwijde crises zoals de klimaatcrisis is het nu meer dan ooit het moment om de potentiële positieve effecten van 15-minutensteden te onderzoeken.
